Çocukta irade nasıl gelişir?

Yardım istemenin doğru şeklini öğretmek sosyal ilişkiler için önemlidir.  Bu yazı vesilesiyle çocuğunuza yardım istemenin doğru şeklini öğretin. Ve çocukta irade nasıl gelişir? bunu öğrenmeye bir qdım daha yaklaşın.Yardım istemek bir çocuk için karmaşık ama bir o kadar da önemli bir beceridir. Ne zaman ve nasıl yardım isteyebilir bilmek bir çocuğun hayatında kritik bir önem arz eder. İradeli olmanın yollarından biriside duyguları kontrol ve kriz anlarını çözebilmektir. Bazen çocuğun duyguları onun soru sormasını engelleyebilir (korkabilir mesela) veya çok erken ve çok fazla soru sorabilir (böyle olunca doğru yanıtları alamaz) . Yazının devamında yardım istemekte zorlanan çocuklara beş örnek verilecek ve bazı öneriler sizinle paylaşılacak. Buyurun…

Cesareti çabuk kırılan çocuk

Çocuğun iç sesi; Pes ediyorum bu çok zor!

Kimi çocukların sıkıntıya karşı toleransları çok düşüktür. Bunlar cesareti çabuk kırılan çocuklara iyi vir örnektir. Hemen bırakmak isterler. Bunu aşmayı öğrenmeleri için başa çıkabilecekleri dozda ufak sıkıntılarla pratik yapmaları iyi olabilir. Tıpkı ağırlık kaldırdıkça daha güçlenmemiz ve daha ağır objeleri kaldırabilmemiz gibi becerilerimiz de pratik yaparak geliştirilebilir.

Ayrıca zorluklarla karşılaştıklarında neler yapabileceklerine yönelik planları olsa iyi olur. (bunu da o halde önceden hazırlamanız gerekecektir) Örneğin, ev ödevi yaparken soruyu bir türlü çözemiyorlarsa tekrar okumaları, atladıkları bir şey var mı onu görmeye çalışmaları, önemli kelimelerin altını çizmeleri vb… Hatta bir sınıf arkadaşına sormakta bir yol olabilir. Bu çocuklar için antreman şekli şu olacaktır; bir büyüğe danışmadan önce kendi başlarına çözüm yolu arayacak ve iki farklı çözümü denemiş olacaklar. Böylece bu iki deneme, sorunla başa çıkabilme becerilerini geliştirecek ve sonrasında birine danışmakta gururlarına o kadar ağır gelmeyecektir.

Örnek yardım isteme nasıl olabilir? Mesela merhaba, ben ………… yapmayı denedim. sonra ………… da denedim ama ikisi de sorunumu çözmedi. Lütfen bana yardım eder misiniz?

Umutsuz çocuk

Çocuğun iç sesi; Bunu yapamam! Zaten hiçbir şeyi doğru yapamam

Hepimizin içinde kendimizi yargılayan bir tarafımız vardır. Bazı çocuklarda bu taraf çok güçlüdür ve bir zorlukla karşılaşınca hemen kendilerini sert bir şekilde eleştirirler. Bu çocuklara öğretirken yapılması gereken bu sert taraflarını yumuşatmaktır. Bizler buna siyah beyaz düşünme yapısı diyoruz. Mesela belki de yapamadıkları işle iligli anladıkları ve yapabildikleri bazı kısımlar vardır. Ancak çocuk hemen her şeyi berbat etmiş gibi hissetmeye başlar. Onlara becerebildikleri bazı kısımlar olduğunu göstermek ve bunu görmelerini sağlamak iyi bir başlangıç olacaktır.  Bu tip çocuklara neyi anlamadıklarını sormadan önce, ne kadarını anladıklarını sorarak kendilerine güvenlerini geliştirmelerine yardımcı olursunuz.

Yardım isterken kullanabileceği soru kalıbı ; Ben bu işin şu ………… kısmını anladım/yaptım ancak şu …………. kısmını çözemedim. Yardım eder misin?

Bunalmış çocuk

Çocuğun iç sesi; bu da olmadı (ağlayarak yaptığını yırtar)

Bu çocukların öğrenmesi gereken şey hemen olmadı diye bırakmak yerine bir ara verip tekrar değerlendirme becerisidir. Çünkü bu çocuklar yoğun negatif duyguları azalmadıkça yardım önerilerini anlayamayacaktır. Biraz nefesini yavaşlatıp, derin nefesler almak, biraz işi bırakıp başka şeylerle meşgul olmak biraz rahatlamasını sağlar ve sonrasında tekrar işine dönebilir. Farkettiniz mi işe ara vermek, işi bırakmak değil biraz uzaklaşıp geri dönmektir. Biraz rahatlayınca farklı çözümleri görmelerini sağlamak iyi bir çözüm olabilir.

Yardım isterken kullanabileceği soru kalıbı ; Şu anda biraz bunalmış hissediyorum, biraz ara verip tekrar gelebilir miyim?

Mükemmeliyetçi çocuk

Çocuğun iç sesi; bunu kendim yapabilmeliyim yardım istemeyeceğim!

Bazı çocukların inancı yardım istemelerinin kendilerini beceriksiz göstereceği yönündedir (çoğu yetişkinde bu fikirde değil mi?) Sanki boşa çaba harcasalar da, acı çekseler de bu çok asil bir davranışmış gibi bu hali sürdürme ve yardım istememe eğilimindedirler. Ve her işi kendi başlarına yapmak zorunda olduklarına inanabilirler. Onlara bu fikirlerini esnetmeleri için yardımcı olun. Ve yardım istenebileceğine yönelik sizler rol modeli oluşturun.

Mesela bir iş yaparken birilerinden yardım isteyin. Çocuk bunu gördükçe bunun normal bir şey olduğuna ikna olabilir.

Yardım isterken kullanabileceği soru kalıbı; Bu işi şöyle yapmayı düşündüm ama senin bir önerin var mı? (dikkat ettiyseniz öneri soruyoruz) 

Şaşkın/panik çocuk

Çocuğun iç sesi; Yardım! Yardım! Yardım! 

Bazı çocuklar ise yardım istemeye zaten dünden gönüllüdür ama öyle bir yol izler ki etrafını sinir eder. Ya daha hemen işin başında başkalarına yönelir, ya devam eden bir işin ortasına düşer, bir konuşmayı böler vb… Mesela derse katılmak ve öğretmene soru sormak iyi bir şeydir ve bunu bilen bu tarz bir çocuk o kadar çok parmak kaldırır ve anlatılan konuyla ilgili o kadar çok yorum yapar ki ders devam edemez olur!

Bu çocuklar ne zaman konuşacağı yönünde öğretilerek yardım edilir. Karşıdakinin sözünü bitirmesini bekleme, devam eden aktiviteyi sabırla izleme gibi. Bir şeyi bölmeden katılabilmeyi öğrenmelidirler. Mesela öğretmenin ilgisi bir pasta dilimi olsa, bundan her çocuk birer ısırık almalı hepsine sen sahip olursan diğerleri sana darılır denilerek sırasını beklemeyi öğrenmesi istenebilir.

Bazende ders başına iki -üç soru sorabilirsin diyerek bir limit koymak çocuğun kendi içinde sorularını sınıflamasını ve en önemli gördüklerini sorarak yeni bir beceri edinmesini sağlayabilir.

Yardım isterken kullanabileceği soru kalıbı; Bir şey sormam için bu iyi bir zaman mı? Veya Sorumu şimdi sorabilir miyim?

Sonuç

İletişim komplike bir araç gibidir. Kullanmayı öğrenmek zaman alır ancak bir kez öğrendiniz mi tadından yenmez! Bu yazıyı okurken bir yetişkin olarak kendinizi de gözden geçirdiğinizi umuyorum. Kimi zaman bazı konularda bir uzmana başvurmakta bir çözümdür. Sizlerle daha nice iletişim becerileri yazılarında görüşmek üzere. Hoşçakalın.

Bu yazı çevirdiğim ve bazı ufak eklemeler yaptığım bir yazı. orijinali için buyurun; link.